Kwestie dotyczące testamentu regulowane są w Kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 926 powołanie do spadku następuje z ustawy albo właśnie z testamentu. Jeśli testament nie został sporządzony, to wtedy następuje dziedziczenie ustawowe. Jeśli osoba powołana do spadku w testamencie nie chce lub nie może dziedziczyć np.: nie żyje, to wtedy również następuje dziedziczenie ustawowe.
Sporządzenie testamentu może znacznie ułatwić sprawy spadkowe. Testament można sporządzić samemu albo powierzyć przygotowanie i sporządzenie przez notariusza. W takim przypadku mamy pewność że zostanie on sporządzony zgodnie z prawem i ułatwi przyszłym spadkobiercom sprawy spadkowe a nie je utrudni.
Testament notarialny – czym jest?
Testament to rozporządzanie własnym majątkiem na wypadek śmierci. Można w nim zarówno wskazać, kto ma być spadkobiercą, jak i tych, którzy mają być pozbawieni udziału w spadku. Osoba, która chce rozporządzać swoim majątkiem, może zdecydować się na testament własnoręczny lub notarialny.
Najbezpieczniejszym sposobem na sporządzenie testamentu jest wybranie się do notariusza. Wtedy dokument sporządzany jest przez notariusza w formie aktu notarialnego. Jeden testament może dotyczyć majątku wyłącznie jednej osoby. Nie ma takiej możliwości, aby był on skonstruowany jednocześnie dla dwóch osób, nawet gdy chodzi o małżonków.
Sporządzenie testamentu notarialnego nie oznacza, że rozporządzający majątkiem nie ma prawa wprowadzenia zmian w tym dokumencie. Może on go całkowicie odwołać, jak i zmodyfikować jego treść, a także sporządzić nowy testament.
Należy pamiętać, że dokument ten może być przygotowany przez osobę pełnoletnią i mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testament może być zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów, co jest dobrym krokiem, gdyż ułatwi spadkobiercy dotarcie do niego w razie śmierci spadkodawcy.
Notarialny Rejestr Testamentów, w skrócie NORT, to baza danych prowadzona w formie elektronicznej. Działa od 5 października 2011 roku. Wpis do niej jest bezpłatny i dobrowolny. Możliwość skorzystania z rejestru sprawia, że mniejsze jest ryzyko tego, że testament pozostanie nieznany. Informacja o zarejestrowaniu testamentu może być ujawniona dopiero po śmierci spadkodawcy i jest ona dostępna dla każdego, kto okaże akt zgonu. Zapytanie do rejestru może złożyć każdy notariusz.
Testament z wydziedziczeniem u notariusza
Testament może posłużyć nie tylko do wyznaczenia spadkobierców, ale również do wydziedziczenia, czyli pozbawienia prawa do zachowku. Owym zachowkiem jest natomiast kwota pieniężna, której może żądać rodzina od spadkobierców, jeśli została ona np. pominięta w testamencie. Zgodnie z art. 1008 Kodeksu cywilnego wydziedziczenie jest możliwe wyłącznie poprzez testament. Nie jest w tym przypadku wymagana forma notarialna, ale stanowi ona bezpieczniejsze rozwiązanie niż własnoręczna.
W treści testamentu powinna być podana prawdziwa przyczyna wydziedziczenia, która je uzasadnienia. Wydziedziczone mogą być osoby, które:1) wbrew woli spadkodawcy postępują uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;2) dopuściły się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;3) uporczywie nie dopełniają względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Nie można wydziedziczyć danej osoby bez podania przyczyny takiej decyzji. Jeśli testament sporządzono w formie aktu notarialnego, to szanse na jego podważenie są niewielkie. O takim przypadku może być mowa wówczas, gdy został on sporządzony np. pod wpływem groźby lub powód wydziedziczenia jest nieprawdziwy.
Inne formy testamentu i warunki jego ważności
Polskie prawo przewiduje dwie formy sporządzania testamentu, mianowicie zwykłą i szczególną. Druga z wymienionych ma zastosowanie wyłącznie, gdy pozwala na to prawo spadkowe. Do testamentów szczególnych zaliczamy:
Testament ustny
Wymaga obecności co najmniej 3 świadków, a ma zastosowanie wówczas gdy istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy. Oświadczenie spadkodawcy musi być następnie spisane w ciągu roku i podpisane przez niego oraz przez co najmniej 2 świadków. Jeśli spisanie nie jest możliwe, to wówczas wola spadkodawcy powinna być potwierdzona sądownie, a świadkami w rozprawie powinny być co najmniej 2 osoby.
Testament wojskowy
Taka forma jest dostępna dla żołnierzy i osób powiązanych z Siłami Zbrojnymi RP.
Testament podróżny
Może on być sporządzony na statku morskim lub powietrznym przed dowódcą statku lub jego zastępcą, który powinien spisać oświadczenie spadkodawcy. Musi to nastąpić w obecności co najmniej 2 świadków. Ponadto dokument powinien być podpisany przez tych świadków, spadkodawcę (jeśli to możliwe), kapitana lub jego zastępcę.
Natomiast jeśli chodzi o zwykłe testamenty, to należą do nich:
Testament halograficzny
Czyli spisany odręcznie, nie na komputerze. Powinien on być podpisany, ale nie może być tak, że spadkodawca jedynie podpisze dokument, a przygotuje go ktoś inny.
Testament notarialny
W formie aktu notarialnego.
Testament alograficzny
Sporządzany jest w obecności urzędników, takich jak kierownik urzędu stanu cywilnego, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, wójt, burmistrz, sekretarz stanu albo gminy. Oświadczenie spadkodawcy jest spisywane w protokole. Dokument powinien być podpisany przed urzędnika, spadkodawcę i świadków. Ta forma ma zastosowanie w przypadku ciężko chorych osób.
Dlaczego warto spisać testament w formie aktu notarialnego?
Testament w formie aktu notarialnego jest zdecydowanie najbezpieczniejszym rozwiązaniem. Dzięki temu, że jest on spisywany w obecności notariusza, minimalizowane jest ryzyko popełnienia błędów. Jeśli zapisy w testamencie będą nieprecyzyjne, to może to doprowadzić do sporu pomiędzy spadkobiercami czy sprawy sądowej, co docelowo może się skończyć tym, że sąd orzeknie dziedziczenie zgodne z ustawą a postepowanie spadowe będzie trwało długo. Częste błędy popełniane w testamentach to m.in.:
· Sporządzanie tego dokumentu na komputerze i podpisywanie – to nie wystarczy do tego, żeby testament był ważny.
· Rozporządzanie majątkiem wielu osób – dokument ten powinien zawierać wolę tylko jednego spadkodawcy.
Testament notarialny jest pozostawiany w kancelarii i może zostać wpisywany do Notarialnego Rejestru Testamentów, tak więc minimalizowane jest ryzyko tego, że dokument ten zaginie albo nikt się nie dowie o jego istnieniu.
Jak spisać testament u notariusza i co jest do tego potrzebne?
Do przygotowania projektu testamentu notariusz potrzebuje następujących danych:
1. Dane osobowe Testatora (osoby sporządzającej testament):
- imię (imiona) i nazwisko,
- imiona rodziców,
- adres zamieszkania i stan cywilny,
- PESEL,
- seria i numer dowodu osobistego,z datą ważności
2. Dane osobowe Spadkobierców, Zapisobierców i innych (osób powołanych do spadku):
o osoba fizyczna:
§ imię (imiona) i nazwisko,
§ imiona rodziców,
§ obecny adres zamieszkania § stan cywilny,
§ PESEL,
§ seria i numer dowodu osobistego;
o osoba prawna:§ firma,§ numer KRS,§ REGON,§ adres siedziby.
Osoba, która sporządza dokument powinna być pełnoletnia, mieć pełną zdolność do czynności prawnych oraz pełną świadomość i wolę spisania dokumentu. Notariusz odczyta przygotowany testament, a następnie spadkodawca, o ile zgadza się z jego treścią, powinien złożyć pod nim podpis.