Rozdzielność majątkowa jest efektem zawarcia pomiędzy małżonkami umowy majątkowej małżeńskiej w formie notarialnej. Umowa ta dokładnie określa, co dzieje się z majątkiem każdego z małżonków po zawarciu związku małżeńskiego. Jeżeli taka umowa (potocznie zwana intercyzą) nie zostanie spisana przed ślubem lub po nim, cały majątek obojga małżonków od daty zawarcia ślubu staje się wspólny.
Rozdzielność majątkowa – definicja
Zgodnie z definicją stanu rozdzielności majątkowej powstaje on z chwilą zawarcia umowy, przy czym dokładny sposób rozporządzenia majątkiem każdego z małżonków nie jest odgórnie narzucony. Możliwe jest na przykład sformułowanie umowy w taki sposób, by każde z małżonków dysponowało wyłącznie swoim majątkiem, ale można także przeznaczyć określoną część majątku każdego z małżonków do części wspólnej, z której np. będą regulowane comiesięczne rachunki czy finansowane wspólne wyjścia do restauracji. Decyzja w tym zakresie zależy wyłącznie do małżonków, nie jest narzucana ustawowo.
Co bardzo ważne, rozdzielczość majątkowa dotyczy wyłącznie majątków małżonków od chwili zawarcia związku małżeńskiego: wszystko to, co stanowiło majątek osobisty każdego z małżonków przed ślubem, nie wchodzi w skład majątku wspólnego nawet w przypadku, gdy rozdzielność majątkowa po ślubie nie została ustanowiona.
Warunki powstania rozdzielności majątkowej
Zgodnie z obowiązującym w Polsce porządkiem prawnym rozdzielność majątkowa może powstać w wyniku:
- podpisania umowy małżeńskiej majątkowej (potocznie określanej jako intercyza) – umowa ta musi być zawarta w formie notarialnej oraz wymaga zgodności obojga małżonków co do jej zakresu;
- orzeczenia przez sąd – wnioskować o rozdzielność majątkową w takim przypadku może każdy z małżonków, o ile nie są oni w stanie dojść do porozumienia, a jednemu z nich zależy na uzyskaniu rozdzielności np. ze względu na trwonienie majątku przez drugiego małżonka, rażącą niegospodarność czy nieuzasadnione uchylanie się współmałżonka od pomnażania wspólnego majątku.
Jeśli chodzi o koszt rozdzielności majątkowej, to w przypadku zawarcia umowy notarialnej koszty będą zależne od tego, czy umowa jest podpisywana przed zawarciem małżeństwa czy już po. Jeśli tzw. intercyzę podpisują narzeczeni, koszty będą niższe, natomiast w przypadku małżonków nieco wyższe. Dokładną informację w tym zakresie zawsze najlepiej uzyskać bezpośrednio w biurze notarialnym, np. drogą telefoniczną lub mailową.
Rozdzielność majątkowa – wady i zalety
Jedną z największych zalet podpisania intercyzy i uzyskania rozdzielności majątkowej przez małżonków jest fakt oddzielenia od siebie majątków osobistych w sensie prawnym i zarządzania nimi samodzielnie i w nieograniczony sposób, bez konieczności uzyskiwania zgody małżonka na wykonanie określonych czynności (np. zaciągnięcie kredytu). W praktyce oznacza to również brak wzajemnej odpowiedzialności za indywidualne długi. Kolejną istotną zaletą jest fakt, że w przypadku rozwodu, małżonkowie nie muszą dokonywać podziału majątku na drodze sądowej.
Do wad rozdzielności majątkowej należy zaliczyć brak możliwości wspólnego rozliczania się przez małżonków z podatku dochodowego od osób fizycznych, co może być szczególnie dotkliwe dla małżonków o drastycznie różnej wysokości osiąganych zarobków. Inną istotną wadą rozdzielności jest brak możliwości wspólnego zaciągnięcia kredytu przez oboje małżonków oraz zmniejszenie zdolności kredytowej, ponieważ przy zaciąganiu kredytu uwzględniany jest tylko majątek potencjalnego kredytobiorcy.
Skutki ustanowienia rozdzielności majątkowej
Najważniejszą konsekwencją ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami jest fakt, iż od tej chwili mają oni wyłącznie udziały w rzeczach posiadanych dotąd wspólnie i mogą tymi udziałami dowolnie rozporządzać. Przykładowo, w przypadku mieszkania możliwa jest sytuacja, gdy jedno z małżonków sprzeda swoje udziały w mieszkaniu osobie trzeciej bez konieczności uzyskania na to zgody współmałżonka.
Od momentu uzyskania rozdzielności majątkowej małżonkowie nie odpowiadają także za długi współmałżonków, mogą również zabronić używania drugiemu z małżonków przedmiotów należących do siebie. Dodatkowo małżonek trwoniący majątek (np. w wyniku hazardu) nie ma żadnego prawa do majątku swojego współmałżonka.