Na gruncie polskiego prawa przeważającą większość czynności prawnych można dokonać przez pełnomocnika, o ile zostanie on ustanowiony zgodnie z obowiązującymi aktualnie przepisami prawa. Istotnymi, choć nie jedynymi wyjątkami od tej zasady są: sporządzenie testamentu (nie można go zlecić pełnomocnikowi, testator musi sporządzić testament osobiście) oraz poświadczenie dziedziczenia u notariusza (spadkobierca musi być obecny osobiście). Wszelkie kwestie dotyczące pełnomocnictwa zostały uregulowane przez ustawodawcę w Kodeksie cywilnym (art. 98-109), którego zapisy określają w szczegółach wymagania i uprawnienia, jakie daje pełnomocnictwo.
Czym jest pełnomocnictwo notarialne?
W polskim systemie prawnym na chwilę obecną funkcjonuje obecnie kilka różnych typów pełnomocnictw. Podstawowym rodzajem jest pełnomocnictwo ogólne, którego mocodawca udziela do wykonywania czynności nie przekraczających zakresu zwykłego zarządu (w tym do administrowania swoim majątkiem). Tego rodzaju pełnomocnictwo powinno zostać udzielone w formie pisemnej pod rygorem nieważności, ale nie wymaga precyzowania zakresu czynności, do których upoważniony jest pełnomocnik.
Wyróżnia się także tzw. pełnomocnictwo rodzajowe, czyli udzielane po to, by pełnomocnik mógł w imieniu mocodawcy cyklicznie wykonywać określony rodzaj czynności. Treść takiego pełnomocnictwa zawsze musi jasno stanowić, jakiego dokładnie rodzaju czynności dotyczy, przy czym zakres czynności może zawierać się w ramach wyznaczonych przez zwykły zarząd, ale może także wykraczać poza jego zakres.
Trzeci typ pełnomocnictwa to pełnomocnictwo procesowe, pozwalające pełnomocnikowi do reprezentowania mocodawcy w trakcie czynności sądowych – w tym do stawiennictwa w sądzie, uczestnictwa w rozprawach itp. W przypadku tego rodzaju pełnomocnictwa istnieją ograniczenia w zakresie podmiotów mogących występować jako pełnomocnik procesowy. Szczegółowe regulacje prawne dotyczące pełnomocnictwa procesowego zawarto w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 86-97).
Ostatnim rodzajem pełnomocnictwa jest pełnomocnictwo szczególne, które precyzyjnie określa zakres kompetencji udzielanych pełnomocnikowi przez mocodawcę. Co istotne, pełnomocnictwo szczególne upoważnia pełnomocnika wyłącznie do wykonania wskazanej w nim czynności i nie jest ważne w odniesieniu do jakichkolwiek innych sytuacji. Ponadto jeżeli w odniesieniu do danej czynności wykonanie jej w ważny sposób wymaga konkretnej formy, także i pełnomocnictwo musi zostać sporządzone właśnie w takiej formie.
W powyższym kontekście należy zauważyć, że tzw. pełnomocnictwo notarialne może przybrać jedną z dwóch form:
- pełnomocnictwa z podpisem notarialnie poświadczonym (stosuje się je do pełnomocnictw ogólnych oraz w przypadkach, gdy przepisy prawa wymagają właśnie takiej formy pełnomocnictwa, np. aby dokonać sprzedaży przedsiębiorstwa, w skład którego nie wchodzi żadna nieruchomość),
- pełnomocnictwa w formie aktu notarialnego (jest wymagane m.in. w każdym przypadku zbycia lub nabycia nieruchomości, ale może być także stosowane dla czynności, które nie wymagają tej formy).
Sprawdź również: UMOWA DAROWIZNY
W jakich sytuacjach może być potrzebne pełnomocnictwo notarialne?
Pełnomocnictwa mogą zostać sporządzone w formie aktu notarialnego nawet, jeśli dana czynność tej formy nie wymaga. Posiadanie takiego pełnomocnictwa notarialnego jest korzystne z kilku powodów:
- daje pewność, że dokument został sformułowany prawidłowo i zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,
- umożliwia posługiwanie się tym samym egzemplarzem pełnomocnictwa wielokrotnie,
- pozwala wyeliminować możliwość zakwestionowania pełnomocnictwa przez urzędy, instytucje publiczne czy osoby fizyczne.
Co daje pełnomocnictwo notarialne?
Ustanowione pełnomocnictwo daje mocodawcy przede wszystkim większą swobodę działania, ponieważ pełnomocnik może go zastąpić w wykonywaniu określonych przez treść pełnomocnictwa czynności. Należy jednak podkreślić, że pełnomocnictwo nie jest umową, a zatem pełnomocnik nie musi wykonywać czynności określonych w pełnomocnictwie – ma jedynie możliwość ich wykonania zamiast mocodawcy. Skutki czynności dokonanych przez pełnomocnika w ramach udzielonego pełnomocnictwa przechodzą bezpośrednio na mocodawcę. Skorzystanie przez mocodawcę z pomocy pełnomocnika jest opcją, a nie obowiązkiem. Mocodawca nie wyzbywa się prawa do działania osobiście.
Kto może zostać pełnomocnikiem notarialnym?
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem pełnomocnikiem może zostać każda osoba, która jest pełnoletnia i posiada pełną zdolność do wykonywania czynności prawnych. Regulacje prawne, które aktualnie w naszym kraju obowiązują, dopuszczają jednakże możliwość ustanowienia jako pełnomocnika osoby posiadającej jedynie ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Kiedy wygasa pełnomocnictwo notarialne?
Pełnomocnictwa notarialne co do zasady nie posiadają terminu ważności (udzielane są bezterminowo), o ile treść pełnomocnictwa nie stanowi inaczej. Jeżeli jednak termin został określony, to upoważnienie notarialne wygasa automatycznie wraz z upływem tej daty. Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego wygaśnięcie ważności pełnomocnictwa następuje również wtedy, gdy:
- dojdzie do śmierci mocodawcy,
- ustanie stosunek prawny, na podstawie którego zostało udzielone pełnomocnictwo,
- dojdzie do utraty pełnej i ograniczonej zdolności do czynności prawnych przez pełnomocnika (np. gdy zostanie całkowicie ubezwłasnowolniony),
- pełnomocnik zrzeknie się swego pełnomocnictwa,
- zostanie spełniona czynność, do której umocowany był pełnomocnik,
- nastąpi śmierć pełnomocnika,
- nastąpi likwidacja osoby prawnej udzielającej pełnomocnictwa.
Jak unieważnić pełnomocnictwo notarialne?
Obowiązujące aktualnie w Polsce przepisy prawa stanowią, że udzielone pełnomocnictwo może zostać w każdej chwili odwołane przez mocodawcę bez konieczności podawania przyczyny. Co ważne, brak zgody pełnomocnika na odwołanie nie ma żadnego znaczenia – jego zgoda nie jest potrzebna, by było ono skuteczne, a samo odwołanie pełnomocnictwa może zostać dokonane w dowolnej formie niezależnie od tego, w jakiej formie uprzednio zostało udzielone pełnomocnictwo. Oznacza to, że odwołanie pełnomocnictwa notarialnego nie wymaga sporządzenia w formie aktu notarialnego.
Należy jednak pamiętać, że mocodawca musi skutecznie zawiadomić pełnomocnika, że pełnomocnictwo zostało odwołane. Można dodatkowo zawiadomić osoby fizyczne i prawne, wobec których pełnomocnik miał reprezentować mocodawcę. Zawiadomić można nawet ustnie, lecz przy sporze to na mocodawcy spoczywa obowiązek wykazania, że zawiadomił pełnomocnika. Najlepszym sposobem zawiadomienia jest wysłanie odwołania pełnomocnictwa listem poleconym za zwrotnym potwierdzeniem odbioru. Wtedy mamy pewność i zarazem dowód odebrania listu przez pełnomocnika, a co za tym idzie mamy potwierdzenie, że pełnomocnik został skutecznie zawiadomiony o odwołaniu pełnomocnictwa.
Wskutek wygaśnięcia umocowania (niezależnie od przyczyny) pełnomocnik jest obowiązany przepisami prawa do zwrotu dokumentu pełnomocnictwa swemu mocodawcy, przy czym może zażądać poświadczonego odpisu zwracanego pełnomocnictwa.
Pełnomocnictwo notarialne – koszty
Wysokość opłaty za pełnomocnictwo notarialne jest uzależniona od wielu czynników. Pierwszym z nich jest kwota wynagrodzenia notariusza, ustalona w oddzielnych regulacjach prawnych (Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej, Dz.U. z 2018 r. poz 272). W przypadku pełnomocnictwa do jednej konkretnej czynności opłata wynosi 30,00 zł + podatek VAT, dla dwóch lub więcej czynności taksa wynosi 100,00 zł + podatek VAT.
Dodatkowy koszt stanowi opłata za wypisy pełnomocnictwa w kwocie 6,00 zł + podatek VAT za każdą stronę wypisu aktu notarialnego.